Türkiye’nin tarım sektörü, son yıllarda önemli bir dönüşüm sürecine girdi. Bu dönüşümün en önemli unsurlarından biri ise Lisanslı Depoculuk ve Ürün İhtisas Borsacılığı (TÜRİB) sistemi. Tarım ürünlerinin daha verimli ve güvenli bir şekilde depolanması, ticaretinin yapılması ve finansman sağlanması adına kurulan bu sistem, çiftçilerden sanayicilere, tüccarlardan yatırımcılara kadar geniş bir yelpazeye hitap ediyor.
Lisanslı Depoculuk Sistemi: Tarımda Güvenli Depolama ve Adil Fiyat
Lisanslı Depoculuk, 1990’lı yıllarda Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ve Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) öncülüğünde başlatılan bir projeydi. İlk lisanslı depo, 2010 yılında TMO-TOBB Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk A.Ş.’nin kurulmasıyla hizmete girdi. O günden bugüne, Türkiye genelinde 224 lisanslı depo ve 12 milyon ton depolama kapasitesine ulaşan sistem, üreticinin ürününü güvenle saklamasına olanak tanıyor. Lisanslı depolarda tutulan ürünler, aynı zamanda TÜRİB (Türkiye Ürün İhtisas Borsası) üzerinden alım-satım işlemlerine konu olabiliyor.
Bu sistemin en büyük avantajlarından biri, üreticilerin ürünlerini hemen satmak zorunda kalmamaları ve ürünlerini uzun süre depolayarak fiyatların daha adil bir şekilde oluşmasına imkan sağlaması. Ayrıca, depolanan ürünler elektronik hale gelerek (Elektronik Ürün Senedi – ELÜS) finansal enstrüman haline dönüşebiliyor. Böylece, üreticiler, ürünlerini teminat göstererek finansman sağlayabiliyor.
TÜRİB: Tarım Ürünleri İçin Elektronik Alım-Satım Alanı
2018 yılında kurulan Türkiye Ürün İhtisas Borsası (TÜRİB), tarımsal ürünlerin elektronik ortamda alım-satımına imkan veren bir platform sunuyor. 2019 yılında Spot Piyasa’nın faaliyete geçmesiyle birlikte, bu ürünler lisanslı depolarda depolanırken aynı zamanda alım-satım yapılabilir hale geldi. Elektronik Ürün Senetleri (ELÜS), tarım ürünlerinin ticaretini kolaylaştıran, şeffaf ve güvenli bir ortam sağlıyor.
TÜRİB’in en büyük avantajlarından biri, fiyatların daha şeffaf bir ortamda oluşmasını sağlaması ve üreticilerin ürünlerini pazara sunmadan önce belirli bir piyasa değeri bulmalarına yardımcı olmasıdır. Üreticiler, ürünlerini depolayarak daha uygun bir fiyatla satış yapma imkanı buluyor, aynı zamanda tarım ürünleri için daha stabil bir fiyat yapısı sağlanıyor.
Finansal Destek ve Teşvikler: Tarıma Yatırım Teşviki
Lisanslı depolarda saklanan ürünlerle ilgili bir diğer önemli gelişme ise finansal teşviklerdir. Bu ürünlerin alım-satım işlemleri, 2028 yılı sonuna kadar gelir ve kurumlar vergisinden muaf tutuluyor. Ayrıca, bu işlemler damga vergisi ve KDV’den de istisna. Üreticilere sağlanan bu destekler, tarımsal ürünlerin ticaretini cazip hale getiriyor.
Bunların yanı sıra, Ziraat Bankası üzerinden ihraç edilen ELÜS’ler için %75’ine kadar, 9 ay vadeli, faizsiz kredi imkanı sunuluyor. 2024 yılı itibarıyla, 240 bin kayıtlı yatırımcı ve 12 milyon ton kapasiteli 224 lisanslı depo ile sistemin potansiyeli giderek artıyor.
Aracılı Sistem: Yatırımcı ve Üreticiyi Buluşturuyor
TÜRİB’in üçüncü halkası ise “Aracılı Sistem” olarak biliniyor. Ürün Piyasası Aracı Kurumları (ÜPAK), yatırımcıların ELÜS ve bu ürünlere dayalı vadeli işlem sözleşmelerini alıp satabilmesini sağlıyor. T.C. Ticaret Bakanlığı tarafından yetkilendirilen ve TÜRİB’e üye olan bu kurumlar, yatırımcıların işlemlerini kolaylaştırıyor.
2023 yılında kurulan 6 yeni ÜPAK ile bu sistem daha da güçlendi. Akdeniz ÜPAK, Anadolu ÜPAK, Borsa Konya ÜPAK, ELÜSMarket ÜPAK, Marmara ÜPAK ve Mezopotamya ÜPAK gibi kurumlar, yatırımcıların tarım piyasasına girmesini kolaylaştırıyor. 2025 yılından itibaren, aracılı sistemin tam anlamıyla devreye girmesiyle birlikte, çiftçiler ve yatırımcılar arasında daha hızlı ve verimli bir işlem yapılacak.
Tarıma Yatırımın Geleceği: Daha Fazla Yatırım ve Büyüme Potansiyeli
Lisanslı Depoculuk ve Ürün İhtisas Borsacılığı Sistemi, Türkiye’nin tarım sektörüne önemli bir katma değer sağlıyor. Bu sistem sayesinde çiftçiler ürünlerini daha güvenli bir şekilde depolayabiliyor, sanayiciler ve tüccarlar fiyat risklerinden korunuyor, yatırımcılar ise tarım sektörüne yatırım yapma fırsatı buluyor.
2024 sonunda 240 bin kayıtlı yatırımcı ve 12 milyon ton kapasite ile hızla büyüyen bu sistem, çok yakın gelecekte sermaye piyasalarından finansman çekmeye başlayacak ve daha geniş bir yatırımcı kitlesine ulaşacak. Böylece, tarım sektörü, hem ekonomik olarak daha verimli hale gelecek hem de ülke ekonomisine büyük katkılar sağlayacak. Aracılı Sistem’in devreye girmesiyle, tarım piyasalarında daha adil fiyatlar oluşacak ve her seviyedeki oyuncu bu sistemden kazançlı çıkacak.
Sonuç olarak, Lisanslı Depoculuk ve Ürün İhtisas Borsacılığı, sadece tarım sektörünü değil, tüm Türkiye ekonomisini kalkındıracak potansiyele sahip bir sistem olarak büyümeye devam ediyor.
